PEMAKANAN

Piramid Makanan Malaysia

Pengenalan

• Piramid Makanan Malaysia merupakan satu panduan mudah bagi individu mempelbagaikan makanan harian mengikut jumlah sajian yang disarankan.
• Makanan seimbang mengandungi kombinasi pelbagai jenis makanan untuk memberi kita semua zat makanan yang diperlukan oleh tubuh. Tiada satu pun makanan tunggal yang dapat membekalkan kesemua zat yang diperlukan. Tubuh memerlukan pelbagai jenis makanan dalam kuantiti yang berbeza untuk memelihara kesihatan.
• Piramid Makanan Malaysia mempunyai gabungan lima (5) kumpulan makanan yang diletakkan pada empat (4) aras. Selain daripada jenis kumpulan makanan, piramid makanan juga menyatakan jumlah sajian yang disarankan untuk diambil dalam sehari bagi setiap kumpulan makanan.
• Bentuk piramid yang lebih besar di bahagian bawah dan semakin mengecil ke atas menggambarkan kepada individu perlu mengambil makanan yang lebih banyak pada bahagian bawah (dasar) piramid dan makan sedikit makanan-makanan pada aras paling atas (puncak) piramid.

Kumpulan Makanan dan Aras

Untuk paparan yang lebih besar, sila klik Piramid Makanan Malaysia	Aras 4 (puncak) Lemak, minyak, gula dan garam Makan sedikit
	Aras 3 Ikan, ayam, daging dan kekacang Makan sederhana   ½ – 2 sajian ayam, daging dan telur sehari 1 sajian ikan sehari ½ –  1 sajian kekacang sehari   1 – 3 sajian sehari susu dan produk tenusu.
	Aras 2 Sayur-sayuran dan buah-buahan Makan banyak   Sayur- sayuran : 3 sajian sehari Buah-buah : 2 sajian sehari
	Aras 1 (dasar piramid) Nasi, mee, roti dan sumber biji-bijirin dan ubi-ubian Makan secukupnya    4 – 8 sajian sehari

Aras 1  : Nasi, mee, roti, bijirin dan hasil bijirin dan ubi-ubian	Sumber utama karbohidrat yang membekalkan tenaga (50% -55%  dari jumlah tenaga harian). Sumber yang baik untukvitamin, mineral, dan serat. Serat makanan memberi banyak manfaat seperti meningkatkan pergerakan usus dan menjaga kesihatan usus serta mencegah sembelit. Ia juga membantu menurunkan paras glukosa dan kolesterol darah. Pilih makanan bijirin daripada bijirin penuh seperti roti mil penuh, bijirin mil penuh, beras perang. Makanan ini mengandungi kandungan serat yang lebih tinggi. Jumlah sajian yang disyorkan adalah 4 hingga 8 sajian sehari. Contoh satu sajian : 1 cawan (2 senduk) nasi sederhana 1 cawan mi kuning 1 ½ cawan bihun / laksa 1 cawan bijirin sarapan 6 keping biskut krim kraker ½ keping capati saiz 2  keping roti 2 cawan bubur nasi kosong 2 biji ubi kentang sederhana
Aras 2  : Buah-buahan dan sayur- sayuran	Sumber baik untuk serat, vitamin, mineral dan  fitokimia yang membantu menguatkan ketahanan terhadap penyakit (imuniti). Makan banyak buah-buahan dan sayur-sayuran setiap hari juga memberi manfaat kepada kesihatan terutamanya mencegah penyakit kronik seperti kencing manis, penyakit jantung dan beberapa jenis kanser. Makan buah-buahan dan sayur-sayuran yang pelbagai setiap hari. Jenis sayur-sayuran boleh diambil  samada sayur-sayuran berdaun hijau, sayuran pelbagai warna, termasuk sayur buah, sayur kacang, ulam, sayuran dalam tin atau beku. Pilih buah-buahan segar. Jus buah tidak boleh menggantikan lebih daripada satu sajian buah-buahan. Jumlah sajian disarankan adalah sekurang-kurangnya 3 sajian sayur-sayuran serta 2 sajian buah-buahan. Contoh satu sajian sayur-sayuran : ½ cawan sayur berdaun hijau, dimasak ½ cawan sayuran buah atau berakar, dimasak 1 cawan ulam mentah. Contoh satu sajian buah-buahan : 1 biji sederhana epal / pear / oren / lai / mangga 1 potong betik,nenas,tembikai ½ biji jambu sederhana 2 biji pisang emas 1 biji pisang berangan 8 biji kecil anggur.
Aras 3  : Ikan, ayam, daging dan kekacang	Sumber baik untuk protein yang diperlukan untuk membina tubuh. Kaya dengan vitamin B, zat besi dan zink. Kekacang adalah sumber protein yang baik dan juga memberi sumber serat yang baik. Kekacang adalah rendah kandungan lemak dan  tidak mengandungi kolesterol dibandingkan dengan ayam dan daging. Kekacang digalakkan diambil setiap hari. Makan ikan lebih kerap, jika boleh setiap hari. Pilih daging dan ayam yang kurang lemak dan kolesterol, contohnya membuang kulit ayam sebelum memasak atau pilih daging tanpa lemak. Pengambilan sehari yang disyorkan ialah : ½ – 2 sajian ayam, daging dan telur 1 sajian ikan ½ – 1 sajian kekacang Contoh satu sajian ikan, ayam, daging dan telur : 1 ekor ikan kembung saiz sederhana 2 ketul daging tanpa lemak 1 ketul peha ayam 2/3 cawan sudu makan ikan bilis tanpa kepala 2 biji telur 2 keping tempeh.
Aras 3  : Susu dan hasil tenusu	Tinggi protein, kalsium dan pelbagai jenis vitamin dan mineral seperti vitamin A, riboflavin, bitamin B12 dan zink. Kalsium dalam susu membina tulang dan gigi yang kuat bermula dari usia kanak-kanak. Ini membantu mengurangkan risiko osteoporosis (tulang menjadi rapuh) di usia tua. Jumlah sajian yang disyorkan adalah 1 hingga 2 sajian sehari. Satu sajian : 1 gelas susu (250 ml) 1 keping keju 1 cawan yogurt 4 sudu makan (membumbung) susu tepung.
Aras 4 : Lemak, minyak, garam dan gula	Terletak di atas puncak atau paling atas piramid menunjukkan makanan ini perlu diambil dalam kuantiti yang sedikit sahaja. Pengambilan berlebihan boleh meningkatkan risiko penyakit kronik seperti obesiti, kencis manis, penyakit jantung, tekanan darah tinggi dan beberapa jenis kanser. Hadkan pengambilan makanan tinggi lemak, minyak, gula dan garam serta  kurangkan penggunaan sumber minyak, lemak, gula, garam dalam penyediaan makanan.

Jumlah sajian yang disarankan berdasarkan keperluan kalori:

Jadual 1: Bilangan sajian makanan mengikut keperluan kalori harian

Kumpulan Makanan	1500 kkal/hari  1	2000 kkal/hari  2	2500 kkal/hari  3
Bijirin	4 sajian	6 sajian	8 sajian
Buah-buahan	2 sajian	2 sajian	2 sajian
Sayur-sayuran	3 sajian	3 sajian	3 sajian
Daging/Ayam Ikan Kekacang	½ sajian 1 sajian ½ sajian	1 sajian 1 sajian 1 sajian	2 sajian 1 sajian 1 sajian
Susu dan produk tenusu	1 sajian	2 sajian	3 sajian

¹ Sesuai bagi wanita yang tidak aktif dan warga emas

² Sesuai bagi kanak-kanak, remaja perempuan, wanita yang sederhana aktif dan lelaki yang tidak aktif

³ Sesuai bagi lelaki aktif, wanita yang sangat aktif, remaja lelaki dan wanita serta lelaki yang kurang berat badan

Keperluan Pemakanan semasa Remaja

Mengapakah pemakanan itu penting kepada anda?

Pemakanan sihat adalah penting untuk :

• Menyokong pertumbuhan dan perkembangan yang normal.
• Sentiasa cergas.
• Mengekalkan tahap kesihatan yang baik.
• Membekalkan tenaga dan nutrisi untuk melakukan aktiviti-aktiviti fizikal harian.
• Membekalkan tenaga bagi lelaki (apabila mereka mencapai akil baligh) untuk pertumbuhan otot.

Mengapakah anda memerlukan tenaga?
Tenaga diperlukan untuk pelbagai fungsi seperti :

• Pembinaan otot tubuh.
• Mengekalkan suhu badan.
• Memastikan sistem dalaman tubuh berfungsi.
• Melakukan aktiviti-aktiviti harian.

Berapakah keperluan harian pemakanan anda?

• Keperluan harian anda adalah bergantung kepada :
  • Saiz fizikal.
  • Kadar pertumbuhan.
  • Tahap aktiviti.
  • Jantina.

• Secara amnya, badan anda memerlukan :
  • Tenaga (yang diperolehi daripada makanan terutamanya daripada makronutrien).
  • Makronutrien: Karbohidrat, Protein, Lemak.
  • Mikronutrien:

Vitamin- Vitamin A, B, C, D, E, K.
Mineral- Kalsium, Besi, Iodin, Zink, Folat, Selenium.

• Secara amnya, keperluan kalori bagi kebanyakan remaja sihat adalah tinggi. RNI boleh digunakan sebagai garis panduan bagi menentukan keperluan tenaga dan juga lain-lain nutrien.
• Anda bolehlah merujuk kepada Saranan Pengambilan Nutrien Malaysia 2005 (RNI Malaysia 2005) untuk menentukan keperluan tenaga dan lain-lain nutrien. Keperluan tenaga dan nutrien bagi remaja yang mengandung dan remaja yang menyusukan anaknya juga boleh diperolehi.
• Anda haruslah mengambil makanan yang seimbang berdasarkan kepada Piramid makanan bagi memastikan makanan yang diambil tersebut dapat membekalkan kesemua nutrien yang diperlukan oleh anda.
• Pilihlah diet yang sihat bagi mengoptimumkan pertumbuhan selain dapat membina keyakinan diri anda yang tinggi!

Bagaimanakah menilai status pemakanan anda?

Status pemakanan ditentukan melalui keseimbangan makanan yang diambil dan tenaga yang digunakan.
Anda boleh mengukur IJT dengan merujuk jadual IJT berlebihan berat badan atau kegemukan bagi umur 9-18 tahun mengikut umur.

Makan di Luar (DEWASA)

Apakah yang perlu anda lakukan semasa makan di luar?

• Pilih premis yang bersih.
• Pilih makanan yang sihat dan selamat.

Apakah premis makanan yang bersih?

Premis-premis makanan yang bersih ialah :

• Terletak jauh dari kawasan yang kotor yang berhabuk dan tidak terdapat lalat, lipas, tikus dan binatang sesat.
• Mempunyai kemudahan asas seperti saluran air bersih, elektrik, saliran yang sempurna, tong sampah dan tandas.
• Mempunyai pengudaraan yang baik dan cahaya yang terang.
• Menggunakan perkakas atau alatan untuk makan dengan sempurna dan bersih.
• Mempunyai pekerja yang mengamalkan penjagaan kesihatan diri yang baik.
• Menutup semua makanan dan menggunakan penyepit makanan serta senduk semasa menghidangkan makanan.

Bagaimana untuk memilih makanan yang selamat?

• Elakkan memakan makanan yang tercemar yang mengandungi benda asing seperti rambut, kuku, pasir dan batu.
• Pilih makanan yang tidak berubah pada rasa, bau dan rupa.
• Pilih makanan yang segar dan baru dimasak.
• Elakkan mengambil makanan yang “terbakar” (hangus) seperti sate hangus.
• Pastikan makanan di dalam tin atau yang dibungkus masih dalam keadaan elok.
• Hadkan pengambilan makanan yang banyak mengandungi perisa tambahan dan perwarna tiruan.
• Elakkan makanan yang telah digoreng kembali berulang kali.

Bagaimana untuk memilih makanan sihat semasa makan di luar?

• Pilih diet seimbang sebagaimana yang disarankan mengikut piramid makanan.
• Jangan terlebih memesan makanan. Ambil makanan dengan hidangan bersaiz kecil berdasarkan Saranan Pengambilan Nutrien anda.
• Minta minuman yang kurang gula.
• Jangan tambahkan garam dan produk yang mengandungi garam (seperti kicap) yang terdapat di atas meja ke dalam makanan.
• Pesan jus buah yang segar dan bukan minuman berkarbonat.
• Minta lebihkan sayur-sayuran dalam mi, nasi dan stik.
• Minta salad dan bukannya kentang goreng apabila memesan makanan segera.
• Selesaikan makan anda dengan pembasuh mulut (dessert) iaitu salad atau buah-buahan yang segar.

Keperluan Pemakanan bagi Warga Emas

Pengenalan

Kebaikan pemakanan yang sihat untuk mengekalkan kesihatan adalah penting untuk warga emas sebagaimana ia penting bagi golongan muda. Kebanyakan warga emas mempunyai keperluan nutrien yang khusus kerana penuaan mempengaruhi proses penyerapan, penggunaan dan perkumuhan. Kombinasi makronutrien, vitamin, mineral, serat dan air adalah sangat penting untuk membekalkan nutrien yang mencukupi bagi golongan warga emas.

Makronutrien

• Sebahagian besar nutrien yang terdapat dalam diet seseorang individu adalah terdiri daripada makronutrien. Ia membekalkan tenaga dan nutrien penting yang diperlukan untuk memelihara kesihatan.
• Makronutrien merupakan nutrien yang membekalkan kalori atau tenaga. Makronutrien terbahagi kepada tiga kumpulan iaitu karbohidrat, protein dan lemak.
• Setiap makronutrien tersebut membekalkan kalori, jumlahnya berbeza seperti berikut:
  • Karbohidrat membekalkan 4 kalori bagi setiap gram
  • Protein membekalkan 4 kalori bagi setiap gram
  • Lemak membekalkan 9 kalori bagi setiap gram

Serat

Serat adalah sebahagian daripada komponen tumbuhan yang tidak boleh dihadamkan oleh sistem penghadaman manusia. Ia hanya terdapat dalam tumbuhan seperti buah-buahan, sayur-sayuran, kacang dan bijian. Terdapat dua jenis serat iaitu serat larut dan serat tidak larut. Serat tidak larut akan mengikat kepada air. Ini dapat meningkatkan pukal dan melembutkan najis serta mempercepatkan pergerakan dalam usus.

Antara kebaikan serat kepada kesihatan termasuk:

• Mencegah masalah sembelit
• Mengurangkan paras kolesterol dalam darah
  • Kolesterol dikeluarkan dari badan melalui perkumuhan asid hempedu. Serat larut akan terikat pada asid hempedu dan mengakibatkan kolesterol dikeluarkan dari badan. Pengambilan makanan yang tinggi kandungan seratnya dikatakan dapat menurunkan paras kolesterol darah.
• Mengurangkan risik penyakit kardiovaskular dan beberapa jenis kanser (contoh: kanser kolon).

Kandungan Serat Dalam Makanan Terpilih:

Makanan	Saiz hidangan	Berat (g)	Kandungan Serat (g)
Jambu batu	1 hiris kecil	60g	16.0
Kacang kuda	½ cawan	66	5.6
Kacang tanah	½ cawan	58	4.8
Kacang merah	½ cawan	100g	4.0
Kacang hijau	½ cawan	100g	4.0
Kacang dal	½ cawan	100g	4.0
Buah pir	1 biji saiz sederhana	166	4.0
Kacang panggang	½ cawan	95	3.8
Epal	1 biji saiz sederhana	138	3.7
Tempe	2 ketul kecil (50g)	50g	3.2
Oren	1 biji saiz kecil	120	2.8
Kacang pis (rebus)	½ cawan	68	2.8
Ubi kentang	1 biji saiz sederhana	110	2.6
Pisang	1 biji saiz sederhana	100	2.4
Badam	10 nuts	15g	2.3
Jagung	1 batang saiz sederhana	77	2.2
Tomato	4 ketul	200	2.2
Lobak merah	½ cawan	62	2.0
Prun	4 ketul	28g	2.0
Bayam	½ cawan	60g	1.7
Kacang Pis	½ cawan	80g	1.6
Bendi	½ cawan	64	1.6
Kobis	½ cawan	60	1.4
Roti Tinggi Serat	1 hiris	28	1.3
Barli	2 sudu besar	26g	0.8
Oat	2 sudu besar	12g	0.2

Saranan Pengambilan Nutrien :
Saranan pengambilan serat adalah sebanyak 20 hingga 30 g/ hari.

Vitamin dan Mineral Yang Penting Bagi Warga Emas

Warga emas mempunyai risiko lebih tinggi untuk mengalami kekurangan vitamin dan mineral serta lebih mudah untuk mendapat beberapa jenis penyakit seperti gastritis, anemia dan penyakit tulang. Warga emas disarankan untuk mengambil vitamin dan mineral mengikut Saranan Pengambilan Nutrien Malaysia (RNI).

Vitamin A (Retinol)

Vitamin A diperlukan oleh badan bagi fungsi berikut:

• Untuk menghasilkan pigmen retina (mata).
• Sistem imun badan berfungsi dengan baik.

Sumber Vitamin A Dalam Makanan:

Makanan	Saiz hidangan	Kandungan retinol (µg)
Hati ayam	1 ketul (50g)	8237
Hati lembu	1 ketul (saiz kotak mancis – 50g)	4469
Telur	1 biji saiz sederhana (50g))	161
Susu penuh krim	2 sudu besar	56
Ikan bawal hitam	1 saiz kecil (90g)	24
Ikan kembung	1 saiz sederhana (120g)	16
Susu tepung skim	1 sudu besar	4

Karoten merupakan pro-vitamin A yang boleh ditukarkan kepada vitamin A (retinol). Ia terdapat dalam tumbuhan, terutamanya sayuran berdaun hijau, merah, kuning dan buah berwarna oren

Makanan	Saiz hidangan	Kandungan karoten (µg)
Sawi	1 cawan (90g)	2374
Bayam	1 cawan (50g)	2314
Kobis Cina	1 cawan (80g)	853
Lobak merah	1 biji saiz sederhana (110g)	2356
Labu	1 cawan (140g)	1432
Betik	1 hiris saiz sederhana(160g)	1843
Tembikai	1 hiris saiz sederhana (240g)	547
Mangga	½ saiz sederhana (240g)	630
Pisang	2 biji saiz sederhana (185g)	289
Peria	1 cawan (125g)	175
Oren	1 biji saiz sederhana (135g)	97
Labu air	1 cawan (115g)	12

Kekurangan vitamin A yang kronik boleh menyebabkan :

• Rabun malam
• Hilang selera makan
• Kulit kering dan kasar
• Sistem imun menjadi lemah
• Mata kering

Saranan pengambilan nutrien (RNI):

• Lelaki (? 60 tahun) : 600µg RE/ hari
• Wanita (? 60 tahun) : 600µg RE/ hari

Vitamin C

Vitamin C diperlukan oleh badan untuk fungsi berikut :

• Membantu badan melawan jangkitan
• Mengurangkan risiko penyakit
• Membantu dalam penyerapan ferum

Kandungan vitamin C dalam makanan terpilih :

Makanan	Saiz hidangan	Kandungan vitamin C (mg)
Betik	1 hiris saiz sederhana (160g)	112.8
Jambu batu	1 biji saiz kecil (60g)	89.3
Kobis	1 cawan (70g)	36.3
Oren	1 biji saiz sederhana (135g)	30.7
Mangga	1 biji saiz sederhana (230g)	30.5
Belimbing	1 biji saiz kecil (115g)	26.1
Tomato	2 biji saiz sederhana (110g)	25
Petai	½ cawan (60g)	19.5
Salad	1 cawan (55g)	14.9
Ulam raja	½ cawan (17g)	10.9
Pegaga	½ cawan (20g)	10.3
Timun	1 cawan (136g)	9.4

Kekurangan vitamin C yang kronik boleh menyebabkan :

• Skurvi
• Kurang selera makan
• Gusi berdarah
• Keletihan
• Kemurungan

Saranan pengambilan nutrien (RNI) :

• Lelaki (? 60 tahun) : 70 mg/ hari
• Wanita (? 60 tahun) : 70 mg/ hari

Asid folik

Asid folik diperlukan oleh badan bagi fungsi berikut :

Sumber asid folik dalam makanan :

Makanan	Saiz hidangan	Kandungan asid folik (µg)
Kacang hijau kering	½ cawan (100g)	622
Kacang merah kering	½ cawan (100g)	363
Hati ayam	1 ketul (50g)	294
Hati lembu	1 ketul (saiz kotak mancis – 50g)	145
Sawi	1 cawan (60g)	112
Bayam, dimasak	½ cawan (60g)	88
Kacang merah panggang	½ cawan (120g)	61
Ginjal lembu	1 ketul (saiz kotak mancis – 50g)	50
Kacang pis hijau	½ cawan (80g)	47.2
Kacang panjang	1 cawan (120g)	39
Telur	1 biji saiz sederhana (50g)	23.5
Daging tanpa lemak	2 ketul (saiz kotak mancis – 100g)	8

Kekurangan asid folik yang kronik boleh menyebabkan :

• Anemia
• Lemah
• Keletihan
• Sukar untuk menumpukan perhatian
• Kerengsaan
• Nafas pendek (shortness of breath)
• Kecelaruan fikiran (dementia)
• Kemurungan

Saranan pengambilan nutrien (RNI):

• Lelaki (? 60 tahun) : 400µg
• Wanita (? 60 tahun) : 400µg

Kalsium

Kalsium diperlukan oleh badan bagi fungsi berikut :

• Untuk membina dan mengekalkan kesihatan gigi dan tulang
• Untuk mengurangkan kehilangan jisim tulang
• Untuk membantu dalam pembentukan dan pemeliharaan tulang.
• Untuk mengekalkan imbangan homeostasis kalsium
• Untuk membantu dalam pembekuan darah secara normal
• Untuk mengekalkan fungsi saraf dan kawal atur otot jantung

Sumber kalsium dalam makanan :

Makanan	Saiz hidangan	Kalsium (mg)
Sardin dengan tulang	2 ketul (130g)	295
Dadih	1 tub (150ml)	284
Tauhu (tofu)	1 ketul (152g)	205
Susu segar	1 cawan (200ml)	204
Kailan	1 cawan (60g)	112
Bayam	1 cawan (60g)	73
Keju	1 ketul	50
Susu soya	1 cawan (200ml)	38.4
Badam	10 biji (15g)	32
Ikan bilis tanpa kepala	10 ketul	15

*Vitamin D memainkan peranan penting dalam penyerapan kalsium dan kesihatan tulang.
Kekurangan kalsium yang kronik boleh menyebabkan :

• Pengecutan otot
• Sakit otot
• Kekejangan
• Kebas di tangan dan kaki
• Osteomalasia (tulang lembut)
• Osteoporosis

Saranan pengambilan nutrien (RNI) :

• Lelaki (?60 tahun) : 800 mg
  (>65 tahun) : 1000 mg
• Wanita (?60 tahun) : 1000 mg

Zat besi

Zat besi diperlukan oleh badan untuk fungsi berikut :

• Untuk menghasilkan sel darah merah
• Untuk mengangkut oksigen dalam badan
• Penting untuk fungsi otak terutamanya bagi pembelajaran dan daya ingatan

Sumber zat besi dalam makanan :

Makanan	Saiz hidangan	IRON ( mg)
Kerang	10 biji (100g)	13.2
Peria	1 cawan (130g)	7.9
Kacang kuda	½ cawan (100g)	6.9
Tauhu goreng	1 ketul (90g)	6.6
Kangkung	1 cawan (80g)	4.2
Pucuk paku	1 cawan (85g)	4.1
Bihun	1 cawan (100g)	3.4
Bayam	1 cawan (60g)	3.0
Ayam	1 ketul saiz sederhana (100g)	2.8
Daging lembu tanpa lemak	2 ketul (saiz kotak mancis -100g)	2.2
Roti gandum penuh	2 hiris (50g)	1.6
Kismis	¼ cawan (40g)	1.4
Telur	1 biji saiz sederhana (50g)	1.2
Ikan bilis	10 ekor	0.2

Kekurangan zat besi yang kronik boleh menyebabkan :

• Kulit pucat
• Badan lemah
• Lesu
• Anemia

Saranan pengambilan nutrien (RNI) :

• Lelaki ( ? 60 tahun) : 14 mg
• Wanita ( ? 60 tahun) : 11 mg

Zink

Zink diperlukan oleh badan bagi fungsi berikut :

• Membantu proses penghadaman karbohidrat, lemak dan protein
• Mencegah pengurangan sensitiviti deria rasa dan hidu

Sumber zink dalam makanan :

Makanan	Saiz hidangan	Zink (mg)
Hati, ginjal (lembu, ayam-itik)	2 ketul (saiz kotak mancis -100g)	4.2 – 6.1
Daging (lembu, khinzir )	2 ketul (saiz kotak mancis -100g)	2.9 – 4.7
Kacang (seperti kacang tanah, kacang hazel, walnut dsbnya.)	½ cawan (100g)	2.9 – 7.8
Ayam-itik	1 ketul saiz sederhana (100g)	1.8 – 3.0
Telur (ayam, itik)	2 biji saiz sederhana (100g)	1.1 – 1.4
Kacang (seperti kacang merah, kacang hijau, dal dsbnya)	½ cawan (100g)	1.0 – 2.0
Makanan laut	3 – 4 ketul kecil (100g)	0.5 – 5.2
Bijirin bijian penuh	½ cawan (100g)	0.5 – 3.2
Produk tenusu (susu, keju)	1 gelas/ 1 hiris	0.4 – 3.1
Roti putih	2 hiris (50g)	0.9
Ubi kentang (pelbagai)	1 biji saiz sederhana (100g)	0.3 – 0.5
Sayur-sayuran	1½ cawan (100g)	0.1 – 0.8
Buah-buahan	1 biji saiz sederhana (100g)	0 – 0.2

Kekurangan zink yang kronik boleh menyebabkan :

• Penyembuhan luka yang lambat
• Kehilangan deria rasa

Saranan pengambilan nutrien (RNI) :

• Lelaki (? 60 tahun) : 6.7 mg
  ? 65 tahun : 6.2 mg
• Wanita (? 60 tahun) : 4.9 mg
  ? 65 tahun : 4.2 mg

Air

Air diperlukan untuk meningkatkan fungsi badan. Ia membantu dalam:

• Penghadaman, penyerapan, peredaran (darah mengandungi 80% air) atau perkumuhan (urin mengandungi 97% air)
• Mengawal suhu badan serta sebagai pelincir sendi dan organ dalaman seperti usus dan perut.

Pengambilan air adalah penting untuk warga emas kerana mereka kurang rasa haus. Saranan pengambilan air : 6 – 8 gelas sehari atau 1.5 – 2 L sehari

Pengurusan Pemakanan Kanak-kanak Berkeperluan Khas

Pengenalan

Kanak-kanak berkeperluan khas adalah merujuk kepada kanak-kanak yang mengalami ketidakupayaan fizikal, mental, sensori, tingkah laku, kognitif dan emosi yang memerlukan penjagaan yang khusus. Ketidakupayaan yang dialami oleh kanak-kanak berkeperluan khas menyebabkan mereka mungkin tidak mendapat makanan yang cukup dan mempunyai risiko tinggi mengalami masalah kekurangan zat makanan. Ini boleh disebabkan oleh masalah pengambilan makanan, interaksi antara ubat-ubatan dengan makanan, kelainan corak pertumbuhan dan gangguan sistem metabolik. Oleh itu adalah penting untuk memastikan kanak-kanak ini diberi makanan seimbang dan berkhasiat supaya mendapat pemakanan yang cukup. Pertumbuhan mereka juga perlu dipantau dari masa ke semasa untuk memastikan status pemakanan mereka sentiasa dalam keadaan yang baik. Perancangan diet yang tepat dan bersesuaian termasuk  cara pemberian,pemilihan makanan/produk yang sesuai serta modifikasi ke atas tekstur makanan mengikut kesesuaian kanak-kanak dengan keperluan khas amat penting bagi  membantu dan memastikan kecukupan nutrien yang diambil.

Pemakanan Bayi Dari Lahir Hingga 6 Bulan

Susu ibu adalah makanan yang terbaik untuk bayi dari lahir sehingga 6 bulan. Berilah susu ibu sahaja mengikut kehendak dan keperluannya .Bayi tidak memerlukan air atau susu tambahan dan/atau makanan lain untuk tempoh enam bulan tersebut. Susu ibu sudah mencukupi untuk membekalkan semua keperluan tenaga, terutama nutrien penting seperti protein, karbohidrat, lemak juga semua keperluan vitamin dan mineral yang diperlukan. Adalah dinasihatkan agar ibu juga menjaga dan mengambil berat tentang pengambilan pemakanannya, dan mengamalkan diet seimbang bagi memastikan kecukupan dan kualiti susu ibu yang dihasilkan.

Sumbing bibir

 

Sumbing lelangit

Bayi yang mempunyai masalah sumbing bibir (cleft lip), mereka masih boleh diberi susu ibu seperti biasa. Manakala bagi bayi yang mempunyai masalah sumbing lelangit (cleft palate), susu ibu perlu diperah dan diberi kepada bayi melalui cawan khas (cup feeding), atau botol khas (weaning bottle). Sekiranya menghadapi sebarang masalah, rujuk kepada pakar perubatan atau pakar laktasi.

Cawan khas	Botol khas
Sumber: 1. Medicare Health & Living Ltd , 2006 2. WHO, 1997	Sumber: 1. Linco Baby Merchandise Work’ s Co., Ltd, 2008

Umur bayi	Bilangan penyusuan sehari	Jumlah susu ibu  pada setiap penyusuan (ml)	Jumlah susu ibu dalam sehari (ml)
Dari lahir hingga 1 bulan	8	60	480
1 hingga 2 bulan	7	90	630
2 hingga 4 bulan	6	120	720
4 hingga 6 bulan	6	150	900

Jadual : Panduan memberi susu ibu yang mencukupi kepada bayi

 

Pemakanan Bayi Dan Kanak-kanak Kecil Berumur 6 Bulan Hingga 3 Tahun

Makanan pelengkap perlu diberi kepada bayi yang berumur 6 bulan dan ke atas untuk membantu mereka membesar dengan baik dan mendapat semua nutrien yang diperlukan terutama keperluan zat besi . Ini termasuk bayi yang menyusu susu ibu atau mengambil susu rumusan bayi. Teruskan penyusuan susu ibu berdasarkan permintaan bayi dan keperluannya sehingga bayi berumur 2 tahun. . Walau bagaimanapun, makanan pelengkap BUKAN pengganti susu ibu. Makanan pelengkap perlu dipelbagaikan dan dipertingkatkan selaras dengan perkembangan bayi untuk membantu tumbesarannya. Pemberian makanan keluarga boleh diperkenalkan semasa kanak-kanak berumur 1 tahun. Pastikan kanak-kanak diberi makanan yang berkhasiat pada setiap waktu makan.

Penyediaan Hidangan Berdasarkan Piramid Makanan Malaysia

Makanan yang disediakan kepada kanak-kanak berkeperluan khas perlu mengandungi kombinasi makanan daripada 5 kumpulan makanan iaitu; Pertama – kumpulan nasi, mi, roti, bijirin, produk bijirin dan ubi-ubian; Kedua – kumpulan sayur-sayuran dan buah-buahan; Ketiga – kumpulan ikan, ayam, daging, telur dan kekacang; Keempat – kumpulan susu dan produk tenusu dan Kelima – kumpulan lemak, minyak, gula dan garam. Perancangan menu kepada mereka boleh dilaksanakan dengan menggunakan paling banyak makanan daripada Kumpulan 1 (nasi, mi, roti, bijirin, produk bijirin dan ubi-ubian) dan paling sedikit daripada Kumpulan 5 (lemak, minyak, gula dan garam). Ini untuk memastikan mereka mendapat tenaga dan semua nutrien yang diperlukan.

Walau bagaimanapun kanak-kanak dengan keperluan khas berkemungkinan tidak mendapat atau mencapai saranan hidangan seperti yang dinyatakan di atas. Oleh itu, pengubahsuaian diet perlu dilakukan mengikut jenis dan masalah atau ketidakupayaan yang dialami oleh mereka. Perancangan diet yang betul dan bersesuaian amat penting untuk kanak-kanak mendapat nutrien dalam membantu menggalakkan pertumbuhan.

Keperluan Tenaga Dan Cecair Sehari Bagi Bayi dan Kanak-kanak

Kategori Umur	Keperluan Tenaga (kcal)	Keperluan Cecair
Kanak-kanak berumur 1-3 tahun	950	4 gelas (1000ml)
Kanak-kanak berumur 4-6 tahun	1300	6 gelas (1500ml)
Kanak-kanak berumur 7-9 tahun	1700	7 gelas (1750ml)
Kanak-kanak berumur 10-12 tahun	2000	8 gelas (2000ml)
Kanak-kanak berumur 13-18 tahun	2500	8 – 11 gelas (2000ml – 2750ml)

Sumber: RNI (2005) dan Panduan Diet Malaysia (2010)

Keperluan tenaga (kalori)  bagi kanak-kanak berkeperluan khas tanpa komplikasi kesihatan adalah sama seperti kanak-kanak normal. Walau bagaimanapun, kanak-kanak Down syndrome dan kanak-kanak yang mengalami masalah failure to thrive (FTT) memerlukan pengubahsuaian dari segi keperluan tenaga (kalori) berdasarkan keperluan pemakanan mereka.

Kanak-kanak Down Syndrome perlu dikurangkan pengambilan tenaga sebanyak 10-15% daripada saranan RNI. Ini adalah kerana kadar metabolisme mereka adalah lebih rendah berbanding dengan kanak-kanak normal. Contohnya,  Mei Yee ialah kanak-kanak Down Syndrome berumur 10 tahun dan mengalami masalah berlebihan berat badan.  Maka keperluan tenaga bagi Mei Yee ialah:

Keperluan tenaga Mei Yee

= (Keperluan tenaga bagi kanak-kanak normal) – 15%

=  2000kcal   –  300kcal  = 1700kcal

Kanak-kanak failure to thrive (FTT) ialah kanak-kanak kurang berat badan dan/atau tiada peningkatan berat badan selama setahun.  Keperluan tenaga mereka perlu dipertingkatkan  sehingga  150% atau lebih daripada saranan RNI. Contohnya,   Selvi ialah kanak-kanak Cerebral Palsy berumur 7 tahun dan mengalami masalah failure to thrive (FTT).  Maka keperluan tenaga bagi Selvi  ialah:

Keperluan tenaga bagi Selvi,

=   (Keperluan tenaga bagi kanak-kanak normal) + 50%

=  1700kcal   +  850kcal  = 2550kcal

 

Keperluan tenaga dan nutrien lain bagi kanak-kanak yang terlantar (disable child), atau kanak–kanak yang telah didiagnosa dengan “special disease condition“ dan kanak-kanak yang mempunyai komplikasi kesihatan atau berpenyakit kronik  perlu dirujuk kepada Pegawai Dietetik dari hospital berdekatan untuk mendapat nasihat dan perancangan pemakanan khas yang bersesuaian dengan masalahnya.